Çocukların Merak ve Keşfetme İsteklerini Güçlendirebilecek Beş Nitelikli Çocuk Edebiyatı Kitabı

Öğrenme dediğimiz eylem, bazı toplumlarda birçok nedenden dolayı hızlıca gerçekleşmeyen bir sürece dönüşüyor. Yap-boz tahtasına dönen eğitim sistemi, yetersiz eğitimciler, eğitim anında ne yapması gerektiğini bilmeyen anne-babalar, çocukların eğitim kurumlarında neler yapmaya çalıştığının farkında olmayan medya ve yayınları, gereksiz yere sürekli değişiklik yapmaya çalışan ve yapan eğitim bakanlığı gibi birçok neden çocuklarımızın öğrenme süreçlerini olumsuz yönde etkileyen noktalardan bazıları.

Yukarıdaki bileşenlerin uyumu bir toplumun çocuklarını, dolayısıyla o toplumun gelecekteki 20 yılını doğrudan olumlu etkileyebilir. Çocuklar daha rahat, kolay ve isteyerek öğrenebilir. Bu uyum sağlandığında da geriye çocuklarda oluşması beklenen, onları istekli hale getiren ve onların değişime ve dönüşümlerine hızlıca geçişi sağlayabilecek iki eylemi ortaya çıkarmak kalıyor: Merak ve keşfetme istekleri…

Önce kendisini daha sonra da çevresinde olan biteni görmesi ve anlaması için bireyde oluşması gereken bu iki eylem kolay kolay ortaya çıkmıyor. Bunun nedenlerini kişisel ve çevresel etmenler olarak ikiye ayırabiliriz. Çocuklarda küçük yaşlarda ortaya çıkardığımız bu iki eylem, sağlıklı bireyleri de beraberinde getiriyor. Merak eden bireyin bir sonraki adımı keşif yolcuğu çünkü. Merak duygusu, öğrenme öncesindeki adımdır aslında. Birey önce merak etmelidir. Daha sonra da bu merakını gidermek için biz dizi araştırma, sorgulama ve sonuçlandırma yapacaktır, ta ki o merakını yenene kadar. Olumlu ya da olumsuz ancak nihai bir sonuca varacaktır. Peki bireylerin merak etme ve keşfetme eylemlerini nasıl harekete geçirebiliriz? Bunun birçok yolu olabilir ancak benim naçizane birkaç kitap önerim olacak. Özellikle de çocuklar için. Ancak her zaman söylediğim gibi nitelikli çocuk kitapları aynı zamanda yetişkinler için de geçerlidir. Yetişkinlerin de merak ve keşfetme eylemlerini harekete geçirecek güce sahiptirler. Aşağıdaki kitapları belki okumuşsunuzdur. Ben çok defa okudum ve her okuduğumda da merak ve keşfetme eylemleri ile baş başa kaldım diyebilirim.
 

1. Küçük Kara Balık

Bir klasik… Kara balık, merak eder ve keşfe çıkar. Çevresi dışında neler var? Nasıl bir yaşam var? Hangi canlılar var? Nasıl yaşarlar? gibi sorular kafasını kurcalar. Merak duygusu onu keşfetme yolculuğuna çıkarırken bu yolculukta bir sürü şey keşfeder ve öğrenme süreci gerçekleşir. Hüzünlü bir sonu olan Küçük Kara Balık’ın, eğitimciler ve ebeveynler olarak bu iki özelliğinden yani merak ve keşfetme eylemlerinden bahsetmeden bu kitabı geçiştirmek kitaba haksızlık olacaktır.
 

2. Mavi Tavuk

Kitapta bir tavuk çevresindeki boya küplerini merak eder ve küplere doğru yürür. Amacı kitabın çizerine yardım etmektir. Önce yardım edemez çünkü merak duygusu onu yanlışa iter. Çözüm bulmak için yeni şeyler deneyen tavuk sonunda başarıya ulaşır. İstemeden sayfalara sıçrattığı renleri suyla çıkarabileceğini keşfeder. Merak duygusu bazen olumlu sonuçlanmayabilir ancak inatla denemek bazı öğrenmelerin keşfine de olanak sağlayabilir.
 

3. Bazı Kuşlar Uçtu

Kahramanımızın adı Ekin. Ekin 2 yaşında ve yaptığı tek şey gökyüzünü gözlemlemek. Bir gün gökyüzünde farklı renkler görür ve merak eder. Canı sıkılır ve gökyüzünün yazın gördüğü gibi masmavi olması için keşfe çıkar. Boyalarla, süpürgeyle ve tabure ile istediğini yapmaya çalışır ancak başarılı olamaz. Başaramamanın verdiği üzüntü meraka dönüşür, bu merak da onda keşfetme isteği oluşturur. Ekin anlar ki mevsim geçişidir. Bu öğrenme, ondaki merak ve keşfetme arzusundan oluşur. Bazı Kuşlar Uçtu kitabı ilk bakışta çocuklara mevsimleri anlatıyor gibi görünse de bence kahramanın merak ve keşfetme eylemleri çocuklarla mutlaka ele alınmalıdır.
 

4. Yüzyüz

Kitap aslında yardımlaşma, birliktelik ve dayanışma kavramları üzerine yazılmış bir kitap. Kahramanımız Yüzyüz, bir ton balığının saldırısıyla birçok arkadaşını kaybeder. Çok hızlı yüzebildiği için bu saldırıdan kaçmayı başarır. Kahramandaki merak ve keşfetme duyguları tam bu noktada ortaya çıkar. Yüzyüz artık bilmediği yerleri merak etmektedir. Keşif süreci onun için artık kaçınılmazdır. Bu yolculukta hiç görmediği yeni yerler ve yeni canlılar görür. Dünyanın sadece yaşadığı yerle ve oradaki arkadaşlarından ibaret olmadığını anlar. Yaşamı her şeyiyle öğrenir. Hatta yaşamda nasıl güçlü kalabileceğini ve yaşayabileceğini bile öğrenir. Bu iki önemli özelliğin onda oluşmasını sağlayan ilk adımlardır: Merak ve keşfetme arzusu…
 

5. Şemsiye

Sessiz kitaplara nitelikli örneklerden bir tanesi. Kitapta köpek ve kedi iki kahraman var. Köpek bir ağacın yanına bırakılmış bir şemsiye görür ve merak edip şemsiyeyi açar. O sırada bir rüzgâr eser ve köpek şemsiyeye tutunarak dünya turuna başlar. Merak etmiştir şemsiyeyi sadece… Bu merak da onu güzel bir yolculuğa çıkarmıştır. Bu yolculukta birçok yeni canlı görür kahramanımız. Farklı yerler olduğunu anlar… Dünyada birçok canlının nasıl yaşadığını görür. Sonrasında rüzgâr onu yolculuğa çıktığı ağacın yanına geri bırakıverir. Ancak bu defa da sıra kedidedir. Bir not; kitap ayrıca iyi bir coğrafya kitabı…

Bu kitaplar elbette ki yetmez ancak merak ve keşfetme eylemlerinin gelişmesi için çocuklara okunurken ya da çocuklar okurken, bu eylemler üzerinde durulabilir bir yanları var. Bu kitaplar kullanılarak, bu iki eylem üzerine sohbetler ve/veya etkinlikler yapılabilir. Şunu biliyorum ki ülkemizdeki çocukların merak etme ve keşfetme eylemlerini geliştirmemiz gerekiyor. Çünkü bu eylemleri gelişmiş bireyler, ülkemizi bir adım daha öne taşıyacaklardır. Çünkü merak etmeyen bireyler sorgulamazlar. Sorgulamayanlar keşif yolculuğuna çık(a)mazlar. Keşif yolculuğuna çıkmayan bireyler de fark edemezler ve öğrenemezler; gelişip, değişip, dönüşemezler.

Kaynakça: Eğitim Pedia